Page 27 - FoodFocusThailand No.161 August 2019

SPECIAL FOCUS
SPECIAL FOCUS

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.กนิฐพร วังใน
Assistant Professor Kanithaporn Vangnai, Ph.D.
Department of Food Science and Technology
Faculty of Agro-Industry, Kasetsart University
kanithaporn.v@ku.th

แนวทางการตรวจสอบความใช้ได้

ของวิธีทดสอบทางเคมีของตัวอย่างอาหาร

ตามข้อก�าหนด ISO/IEC17025

ข้อก�ำหนด ISO/IEC17025 เป็นข้อก�ำหนดที่ส�ำคัญว่ำด้วยควำมสำมำรถของ ยืนยันควำมถูกต้องที่ส�ำคัญ โดยเฉพำะในกำรทดสอบที่ห้องปฎิบัติกำร
ห้องปฏิบัติกำรทดสอบและสอบเทียบให้มีมำตรฐำนสำกลเทียบเท่ำกัน ผู้อ่ำน มีกำรดัดแปลงจำกวิธีมำตรฐำนหรือพัฒนำวิธีทดสอบขึ้นเอง (In-house
หลำยท่ำนคงเกิดควำมสงสัยว่ำ เหตุใดจึงมีควำมจ�ำเป็นที่ห้องปฏิบัติกำรทดสอบ method) โดยมีพำรำมิเตอร์ที่ส�ำคัญ ดังต่อไปนี้
ในอำหำรจะต้องมี ISO/IEC17025 ซึ่งต้องอำศัยกำรลงทุนมำกในด้ำนค่ำใช้จ่ำย ความแม่น (Accuracy) เป็นกำรตรวจสอบควำมถูกต้องของวิธีทดสอบ
และบุคลำกร ทั้งที่ควำมเป็นจริงห้องปฏิบัติกำรก็ด�ำเนินกำรทดสอบได้อยู่แล้ว 1โดยเปรียบเทียบค่ำที่วัดได้กับค่ำที่แท้จริงมำกที่สุด ดีที่สุดคือกำรวิเครำะห์
ค�ำตอบก็คือกำรได้รับกำรรับรองจำกข้อก�ำหนดดังกล่ำวจะเพิ่มควำมเชื่อมั่นให้กับ ตัวอย่ำงอ้ำงอิง (Certified Reference Material; CRM) อย่ำงน้อย 7 ซ�้ำ แล้ว
ผลกำรทดสอบโดยไร้ข้อกังขำใดๆ โดยเฉพำะผลกำรทดสอบที่เกี่ยวข้องกับ น�ำมำค�ำนวณควำมถูกต้อง แต่ในบำงครั้งห้องปฏิบัติกำรไม่สำมำรถหำตัวอย่ำง
มำตรฐำนและควำมปลอดภัยของสินค้ำอำหำรที่ต้องส่งออก กำรมีแค่ผลทดสอบ อ้ำงอิงหรือตัวอย่ำงอ้ำงอิงที่หำได้มีรำคำสูงมำก ห้องปฏิบัติกำรสำมำรถใช้
อย่ำงเดียวไม่เพียงพอที่จะรับรองคุณภำพเพื่อกำรส่งออกได้ ดังนั้นกำรมีผล วิธีเติมสำรมำตรฐำน (Spiked sample) ซึ่งโดยมำกจะท�ำอย่ำงน้อย 3 ระดับ
กำรทดสอบที่ได้รับกำรรับรองตำมมำตรฐำนสำกลและเป็นที่ยอมรับของทั่วโลก ควำมเข้มข้น และอย่ำงน้อยควำมเข้มข้นละ 7 ซ�้ำ
จึงมีควำมจ�ำเป็นอย่ำงยิ่งเพื่อเสริมสร้ำงควำมเชื่อมั่นให้กับผลกำรทดสอบ และ
ยังช่วยลดข้อขัดแย้งระหว่ำงห้องปฏิบัติกำร กรณีผลกำรทดสอบไม่สอดคล้องกัน ความเที่ยง (Precision) เป็นกำรตรวจสอบควำมแม่นย�ำของ
นอกจำกนี้ยังช่วยลดกำรกีดกันทำงกำรค้ำส�ำหรับสินค้ำที่ต้องส่งออก รวมถึง 2กำรวิเครำะห์ซ�้ำกันหลำยครั้ง โดยมักท�ำกำรทดสอบทั้งกำรท�ำ
ช่วยเพิ่มประสิทธิภำพกำรท�ำงำนขององค์กรและลดกำรสูญเสียจำกควำม- Repeatability ซึ่งเป็นกำรหำควำมแม่นย�ำที่เกิดจำกกำรวิเครำะห์ซ�้ำๆ ในสภำวะ
ผิดพลำด และยังช่วยพัฒนำเป็นห้องปฏิบัติกำรอ้ำงอิงเพื่อกำรแข่งขันระดับสำกล เดียวกัน ในห้องปฏิบัติกำรเดียวกัน เครื่องมือชุดเดียวกัน หรือผู้ทดสอบ
ในอนำคตอีกด้วย ซึ่งในข้อก�ำหนดหนึ่งของมำตรฐำน ISO/IEC17025 ได้ระบุ คนเดียวกัน และ Reproducibility ซึ่งเป็นกำรหำควำมแม่นย�ำที่เกิดจำกกำร-
ไว้ว่ำ ห้องปฏิบัติกำรจะต้องท�ำกำรตรวจสอบควำมใช้ได้ของวิธีทดสอบ เพื่อ วิเครำะห์ซ�้ำโดยใช้วิธีทดสอบเดียวกัน แต่ผู้วิเครำะห์หรือเครื่องมือคนละเครื่องกัน
ยืนยันควำมถูกต้อง ควำมเหมำะสม ของวิธีกำรวิเครำะห์ ซึ่งจะกล่ำวเน้นใน โดยนิยมค�ำนวณควำมแตกต่ำงของผลกำรวิเครำะห์ที่แสดงเป็น Standard
บทควำมฉบับนี้ Deviation (SD) หรือสัมประสิทธิ์ควำมแปรปรวน (Coefficient of Variation; CV)

การตรวจสอบความใช้ได้ (Method Validation) ความสัมพันธ์เชิงเส้นตรงและช่วงการใช้งาน (Linearity and
กำรตรวจสอบควำมใช้ได้ของวิธีทดสอบนั้นมีควำมส�ำคัญมำก โดยเฉพำะกับ 3Range) ควำมสัมพันธ์เชิงเส้นตรง (Linearity) เป็นคุณลักษณะเฉพำะ
สำรอันตรำยหรือสำรปนเปื้อนในอำหำรที่มีควำมเข้มข้นค่อนข้ำงต�่ำ เป็นกระบวนกำร ของวิธีทดสอบที่ยืนยันควำมสัมพันธ์ในลักษณะที่เป็นเส้นตรงระหว่ำงตัวอย่ำง

AUG 2019 FOOD FOCUS THAILAND 27

27-29_Special Focus_Kanitaporn.indd 27 18/7/2562 BE 18:13